საქმეები ადმინისტრაციული სამართალი

სამართალდარღვევათა კოდექსი ანუ როგორ გვსჯის სახელმწიფო Vol-1

12-12-2021 1 529



  • მას შემდგომ რაც დამოუკიდებელ საქართველოში ვცხოვრობთ ალბათ ყველას აქვს განცდა და ყველანი ვართ შეთანხმებული იმაზე თუ რა სისტემა იყო საბჭოთა კავშირი რომლისთვისაც უცნობი იყო ადამიანის უფლებები და თავისუფლებები მისი არათუ დაცვა არამედ პირიქით მისი დასჯის წახალისებას ახდენდა საბჭოთა სისტემა, შესაბამისად სამართლებრივ სივრცეში ერთ-ერთი ასეთი საბჭოთა ბოლო მოჰიკანი არის ადმინისტრაციულ სამართლადრღვევათა კოდექსი, რომელიც როგორც საბჭოთა კავშირის დროს გამოიყენება როგორც „დასჯის ინსტრუმენტი“ და არა როგორც „უფლების განვითარების დოკუმენტი“ რამეთუ ადმინისტრაციული სამართლადარღვევათა კოდექსი არ პასუხობს დროის გამოწვევებს, წინამდებარეთი შევეცდები მარტივად მაგალითების სახით ავხსნა რატომ და რის საფუძველზე ვთვლი ასე, პირველ ნაწილში უფრო ორმაგი დასჯის დაუშვებლობასა ვისაუბრებ რომელიც აკრძალულია მაგრამ გვაქვს ადმინისტრაციულ სამართლდარღვევათა პროცესში;  
  •  სამართალდარღვევათა კოდექსი - სსრკ-ის მოჰიკანი საქართველოში;        
    უპირველეს ყოვლისა ყურადღება უნდა მიექცეს, რომ აღნიშნული კოდექსი მიღებულია 1984 წლის 15 დეკემბერს მიმღები ორგანოა საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმი, ხოლო ხელს აწერს საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე პ. გილაშვილი.         
    ა) კოდექსის 12 მუხლში ვხვდებით ტერმინს „ქარაფშუტულად ვარაუდობდა“;         
    ბ) 21 მუხლში „მასალები განსახილველად გადაეცემა ამხანაგურ სასამართლოს“;         
    გ) 105.1. მუხლში „მებაღეობის ამხანაგობის ობიექტების მშენებლობაში არასპეციალიზებული სამშენებლო ორგანიზაციების ჩაბმა“;
    დ) 232 მუხლის პუნქტი „თ) თუ არსებობს იმავე ფაქტზე ადმინისტრაციულ პასუხისგებაში მიცემული პირის მიმართ კომპეტენტური ორგანოს (თანამდებობის პირის) დადგენილება ადმინისტრაციული სახდელის დადების შესახებ, ან ამხანაგური სასამართლოს გაუუქმებელი გადაწყვეტილება„;
    ე) მუხლი 7 „შრომითი კოლექტივები შეიმუშავებენ და განახორციელებენ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა თავიდან აცილების, მათი ჩადენის ხელშემწყობი მიზეზებისა და პირობების გამოვლენისა და აღკვეთის, მოქალაქეთა მაღალი შეგნებულობისა და დისციპლინის, კანონების მკაცრი დაცვის სულისკვეთებით აღზრდის ღონისძიებებს“;         
    ვ) მუხლი 274 „დადგენილება ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმეზე შეიძლება გააპროტესტოს პროკურორმა“;     
    ზ) მუხლი 23 „ადმინისტრაციული სახდელი წარმოადგენს პასუხისმგებლობის ზომას და გამოიყენება ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩამდენის აღსაზრდელად კანონების დაცვის“;     
    თ) მუხლი 82.3. „მაცივარაგენტზე მომუშავე მოწყობილობის მომსახურების სარეგისტრაციო ჟურნალის ფორმისა და ანგარიშგების წარმოების ტექნიკური რეგლამენტის“ მოთხოვნების დარღვევა;     
    ი) მუხლი 89.1. „ბუნების ძეგლის დაზიანება“;     
    კ) მუხლი 145 „თანამდებობის პირთა მიერ საბინაო პირობებგასაუმჯობესებელ მოქალაქეთა აღრიცხვაზე აყვანის, აღრიცხვიდან მოხსნისა და მოქალაქეთათვის საცხოვრებელი სადგომების მიცემის წესის, საცხოვრებელ სახლებსა და საცხოვრებელ სადგომებში შესახლების დადგენილი ვადების დაუცველობა“;                         
    ლ)  მუხლი 185.1 „პირის გარდაცვალების შესახებ შეუტყობინებლობა“ 
  •  ეს მხოლოდ ის მცირე ჩამონათვალია რა უცნაურობასაც ვხვდები კანონში, ხოლო თვითონ ქმედების დასჯადობის სია კი განუზომლად დიდია, მათ შორის დიდია ის რიცხვიც თუ რამდენჯერ შეიცვალა აღნიშნული კანონი საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებიდან, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში ანუ 1984 წლიდან შევიდა 487 ცვლილება არც ერთი ისეთი სახის კანონს არ იცნობს საქართველოს სამართლებრივი სივრცე რომელიც ამდენ ცვლილებას დაექვემდებარა.
  • რაც შეეხება თვითონ კოდექსის სტრუქტურას სხვა სამართლის მიმართულებებისგან განსხვავებით ერთ კანონშია მოქცეული როგორც ნორმატიული ასევე საპროცესო ასევე სააღსრულებლო ნორმები ანუ ერთი კანონი განსაზღვრავს ყველაფერ აღნიშნულს როცა აღნიშნული პრაქტიკა დიდი ხანია დაძლეულია განვითარებულ ქვეყნებში თითოეულ მიმართულებას სჭირდება ცალკე კოდექსი რომელიც განმარტავს თითოეული საპროცესო საკითხს ამომწურავად. 
  • საქართველოს ადმინისტრაციული სამართალდარღევავთა კოდექსის 24 მუხლი განსაზღვრავს ადმინისტრაციული სახდელების სახეებს მათი ოდენობა მთლიანობაში არის რვა მათგან ყველაზე მძიმე არის ადმინისტრაციული პატირმობა ასევე სახდელის სახეა მაგალითად ჯარიმაც მაგრამ იმავე კოდექსის 25 მუხლი მიუთითებს, რომ „ერთი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის შეიძლება დადებულ იქნეს ძირითადი ადმინისტრაციული სახდელი ან ძირითადი და დამატებითი ადმინისტრაციული სახდელები“ შესაბამისად უნდა გაიმიჯნოს რა არის ძირითადი სახდელი და რა არის დამატებითი სახდელი.                                                     
    ძირითადი და დამატებითი ადმინისტრაციული სახდელების სახეებია:                 
    1) საგნის სასყიდლით ჩამორთმევა;
    2) საგნის კონფისკაცია;
    3) გაფრთხილება; 
    4) ჯარიმა; 
    5) სატრანსპორტო საშუალების მართვის უფლების შეჩერება; 
    6) გამასწორებელი სამუშაოები;
    მხოლოდ ძირითადი ადმინისტრაციული სახდელია:     
    7) ადმინისტრაციული პატიმრობა;     
    მხოლოდ დამატებითი სახდელი შეიძლება იყოს:    
    8) იარაღის ტარების უფლების ჩამორთმევა;   
  • ერთი შეხედვით აღნიშნული შესაძლებელია მისაღები იყოს ნებისმიერი პირისათვის მაგრამ თუ კი ჩვენ თვითონ კოდექსის შინაარსის მიხედვით შევეცდებით ამ სახდელების არსის გაგებას სამწუხაროდ პასუხის მიღება გაგვიჭირდება რადგანაც ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში მოცემულია მხოლოდ და მხოლოდ აღნიშნული სახდელების სახეები მაგრამ განმარტებული არ არის როდის რომელი სახდელია გამოსაყენებელი და ამასთანავე რა სტანდარტით უნდა იქნეს გამოყენებული ეს სახდელი, პირიქით კოდექსი მიუთითებს სხვა რამეზე დარღვევის ცნებაზე კერძოდ მუხლი 10 „ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად (გადაცდომად) ჩაითვლება სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი წესრიგის, საკუთრების, მოქალაქეთა უფლებებისა და თავისუფლებების, მმართველობის დადგენილი წესის ხელმყოფი მართლსაწინააღმდეგო, ბრალეული (განზრახი ან გაუფრთხილებელი) მოქმედება ან უმოქმედობა, რომლისთვისაც კანონმდებლობით გათვალისწინებულია ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა“ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ კოდექსი განსაზღვრავს რა მიიჩნევა გადაცმდომად მაგრამ არ განსაზღვრავს ამ მოქმედების შედეგად წარმოშობილ შესაძლო პასუხისმგებლობის ზომის განმარტებებს უფრო მეტიც კოდექსი გამოყოფს რამდენიმე სახეს თვითონ ჩადენილი ქმედების (ბრალის ფორმას), კერძოდ:     
    ა) მუხლი 11. ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის განზრახ ჩადენა;
    ბ) მუხლი 12. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა გაუფრთხილებლობით ჩადენა;     
    გ) მუხლი 18. უკიდურესი აუცილებლობა;     
    დ) მუხლი 19. აუცილებელი მოგერიება;
  • რაც შეეხება ამათ შორის განსხვავებას თვითონ კოდექსი  მიუთითებს, რომ პირს პასუხისმგებლობა არ ეკისრება უკიდურესი აუცილებლობისა და ასევე აუცილებელი მოგერიების ფარგლებში მაგრამ პასუხისმგებლობა ეკისრება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის განზრახ ან/და გაუფრთხილებლობით ჩადენის დროს, თუმცაღა თვითონვე კოდექსს სწორედ აქაც აქვს პრობლემა როდის რა უნდა იქნეს გამოყენებული მოსამართლის მიერ ან როგორი სტანდარტით კოდექსში მითითებული არის ამასთანავე მოსამართლეს კანონი პირდაპირ ეუბნება, რომ კოდექსის მიზანია „მოქალაქეთა აღზრდა საქართველოს კონსტიტუციის, საქართველოს კანონების ზუსტი და განუხრელი დაცვის, სხვა მოქალაქეთა უფლებების, პატივისა და ღირსების, საერთო ცხოვრების წესების პატივისცემის, დაკისრებულ მოვალეობათა შესრულების სულისკვეთებით“ ანუ კანონი მიზნად ისახავს მოქალაქეთა აღზრდას პირველ რიგში და არა სამართლის უზენაესი პრინციპების დამკვიდრებას ან სამართლის წინაშე თანასწორობას ანუ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ კოდექსი თავს მიიჩნევ მშობლის უფლების მქონედ რომ მას შეუძლია აღზარდოს ინდივიდი რომელიც ამ კოდექსის მიმართ არა გამოყენების არამედ თავდახსნის ინსტიქტს უხსნის. 
  • გარდა ამისა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 6 სახდელი შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს როგორც ძირითად ისე დამატებით სახდელად ანუ შესაძლებელია მე როგორც ადმინისტრაციულ სამართალდამრღვევს დამეკისროს როგორც საგნის კონფისკაცია ასევე ჯარიმა ან შესაძლებელია საგანი ჩამომერთვას და ასევე დამიკისროს ჯარიმა ანუ პირის მიმართ გამოიყენება ორმაგი დასჯა ერთი ქმედების გამო, უფრო გასაგებად რომ ვთქვათ კანონში ჩანაწერის არსებობის მიუხედავად ადმინისტრაციული კოდექსის მიზანი არ ემთხვევა მასში ჩაწერილს და ის სცდება თვითონ კონსტიტუციურ სამართლებრივ პრინციპს კერძოდ საქართველოს კონსტიტუცია მიუთითებს, რომ მუხლი 11.1. „1. ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია“ ამასთანავე მუხლი 31.8. დამატებით უთითებს, რომ „არავის დაედება განმეორებით მსჯავრი ერთი და იმავე დანაშაულისათვის“ რა თქმა უნდა აქ შესაძლებელია იყოს სხვადასხვა სახის განმარტებები, რომ ერთი და იგივე დანაშაული არ არის სახეზე და მხოლოდ ერთი ქმედებაა სახეზე და მასზე ორმაგი სახდელის დადებას თვითონ უშვებს კანონი და ა.შ. თუმცაღა ქმედება როდესაც მაგალითად სჩადის ის ორმაგი სახით ვერ იქნება დასჯილი მაგალითად სამართლიანი კითხვაა:
  • პირის დასჯის უფლებამოსილება როგორც ინდივიდის აქვს კი საერთოდ სახელმწიფოს? დასჯა ნიშნავს მის წინააღმდეგ სახელმწიფოს ხელში არსებული სამართლებრივი ბერკეტის გამოყენებას?                                     
    დასჯა როგორც სამართლებრივი ბერკეტი შეუძლებელია არსებობდეს სამართლებრივ სახელმწიფოში მეტიც სამართალი როგორც დასჯის ბერკეტი პირიქით ეწინააღმდეგება სახელმწიფოს დანიშნულებას რამეთუ სახელმწიფოს უფლებამოსილაა გამოიყენოს პასუხისმგებლობა და არავითარ შემთხვევაში დასჯა რადგანაც დასჯის უფლებამოსილების მინიჭება სახელმწიფოში გზაა საბჭოთა კავშირისკენ მისი შინაარსობრივი ნაწილისკენ როცა ინდივიდი მხოლოდ ინსტრუმენტია სახელმწიფოსათვის და არა უდიდესი სამართლებრივი სიკეთე; 
  •  კონსტიტუციის მიზანია სამართლებრივი სახელმწიფოს დამყარება მისი პრინციპების გატარება როგორც კანონში ასევე ნებისმიერ ნორმატიულ აქტში შესაბამისად თუ ჩვენ ვსაუბრობთ, რომ ადმინისტრაციული კოდექსის მიზანი რა შეიძლება იყოს და ამ მიზანს თუ ჩანაწერს ვენდობით აღზრდაა (მიუხედავად იმისა, რომ მითითებულია კონსტიტუციის მიხედვით აღზრდა) თვითონ ჩანაწერი ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას რამეთუ საქართველოს კონსტიტუციის პრეამბულა არ ცნობს ასეთი სახის ჩანაწერს „ჩვენ, საქართველოს მოქალაქენი, რომელთა ურყევი ნებაა, დავამკვიდროთ დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება, ეკონომიკური თავისუფლება, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო, უზრუნველვყოთ ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული უფლებანი და თავისუფლებანი,“ მითუმეტეს არ სცნობს ერთი ქმედებისათვის პირის ორმაგად დასჯას, პასუხისმგებლობის ზომა რომელიც პირს შეიძლება შეეფარდოს არ შეიძლება ორმაგი სახის რადგანაც ასეთ შემთხვევაში იკვეთება ინდივიდის უფლებების დაპირისპირება კანონთან როცა კანონი ხდება მისი უფლებების რეპრესიული ზემოქმედების წყარო.             
  • ორმაგი სახდელის გამოყენების საკითხი სისხლის სამართალში აქტუალური საკითხია მაგრამ სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული ქმედება არის მომატებული საფრთხის წყარო როცა ხდება სხვა ინდივიდის ისეთ უფლებებში შეჭრა როცა კი სამართლებრივი სიკეთე მოითხოვს დაცვას ამასთანავე სისხლის სამართლის კოდექსი როგორც ყველაზე ლეგიტიმური რეპრექსიული კოდექსიც კი არ იყენებს ტერმინს დასჯას და არც აღზრდას მიუხედავად იმისა რომ უფრო მაღალი სიკეთის დამცველი კოდექსია და პირიქით ის მიუთითებს იმ ტერმინზე რომელიც მნიშვნელოვანდ ცვლის თვითონ სისხლის სამართლის კოდექსის აღქმას ეს არის პასუხისმგებლობა „საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი ადგენს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძველს“;
  • იმის გარდა, რომ ადმინისტრაციულ კოდექსს არ აქვს ბევრი განმარტება ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი რაც არ მოიპოვება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში ეს არის: 
  • უდანაშაულობის პრეზუმცია; 
  • წარმოიდგინეთ სამართლებრივი სახელმწიფო სადაც სისხლის სამართლის კოდექსის კონსტიტუციის გავლენით  სადაც ამდენი წელი შესაძლებელია იყოს თავისუფლების აღკვეთა პასუხისმგებლობის ზომად იქ არსებობს უდანაშაულობის პრეზუმცია მაგრამ ნაკლებად მნიშვნელოვან ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი აღნიშნულს არ იცნობს (რა თქმა უნდა კონსტიტუციური პრინციპის გავრცელება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევებზე შესაძლებელია გავრცელდეს) და პირიქით სახელმიწფო ამ კოდექსით უფლებამოსილებას ანიჭებს პოლიციელს დაგაკავოთ და თუ კი სტრუქტურის მიხედვით მივყვებით კოდექსი ამბობს, რომ პოლიციელის ქმედება კანონიერია ანუ პატიმრობა კანონიერია მანამ სანამ სასამართლო საპირისპიროს არ იტყვის, და რომელი ქვეყანაა ეს? ის ქვეყანა რომლის ენაზეც მე ეხლა ვწერ.
  • მოსამართლე ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მიხედვით დადგენილი არ აქვს ასევე სტანდარტი იმისი თუ როგორი სტანდარტით უნდა განახორციელოს მან პროცესის წაყვანა მაგალითად: 
  • ა) ამ კოდექსში არ გამოიყენება გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტი;               
    ბ) ადმინისტრაციულ სამართალწარმოების ეტაპები არ არის განსაზღვრული თვითონ კოდექსის მიხედვით და მოსამართლეს უწევს თავისი პრაქტიკის მიხედვით განახორციელოს ახსნა განმარტება კითხვების მტკიცებულებათა გმოკვლევის და საპაექრო სიტყვის მიცემა. 
  • წარმოიდგინეთ ამ ყველაფრის გარეშე მიდის პირების გასამართლება საქართველოს საერთო სასამართლოებში სადაც არ არის დადგენილი მტკიცების სტანდარტი, გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტი, არ არის განსაზღვრული პროცესის ეტაპები, განსაზღავრული არ არის უდანაშაულობის პრეზუმცია და ბოლოს კოდექსი პირველი ინსტანციის მიერ დადგენილ ფაქტობრივი გარემოებების შეფასების ანუ შედავების საშუალებას არ აძლევს ზემოდგომ ინსტანციას ანუ სააპელაციო სასამართლოს, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ თქვენს მიერ განხორციელებულ ქმედებაზე დავობთ მხოლოდ და მხოლოდ პირველ ინსტანციის სასამართლოში მაგრამ თუ კი იმ ფაქტს რომელსაც ადგენს პირველი ინსტანციის მოსამართლე დაადგენს ვერ შეედავებით ზემდგომ სააპელაციო ინსტანციაში; 
  •  ევროპის სასამართლომ მრავალჯერ აღნიშნა, რომ სამართალწარმოების შიდასახელმწიფოებრივ კანონმდებლობაში კატეგორიზაცია არ შეიძლება ამ სამართალწარმოებაზე მე-7 ოქმის მე-4 მუხლით განმტკიცებული ne bis in idem პრინციპის გავრცელების ერთადერთი კრიტერიუმი იყოს. ამ გზით, ხელმეორედ გასამართლების ან დასჯის აკრძალვის გავრცელება ამა თუ იმ სამართალწარმოებაზე მხოლოდ ხელშემკვრელი სახელმწიფოს დისკრეცია იქნებოდა, რაც კონვენციის მიზანთან და დანიშნულებასთან შეუსაბამო შედეგს გამოიწვევდა (შტორბრატენი ნორვეგიის წინააღმდეგ (Storbråten v. Norway), განაცხადი no. 12277/04, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2007 წლის 1 თებერვლის განჩინება; ბომანი ფინეთის წინააღმდეგ (Boman v. Finland), განაცხადი no. 41604/11, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2015 წლის 17 თებერვლის გადაწყვეტილების პუნქტი 29). ამრიგად, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-7 დამატებითი ოქმის მე-4 მუხლის მიზნებისთვის, ადმინისტრაციული სამართალწარმოება შეიძლება განხილული იქნეს სისხლის სამართალწარმოებად და ne bis in idem პრინციპი შეიძლება განიმარტოს, როგორც ერთი და იგივე ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისთვის ორჯერ გასამართლებისა და ორჯერ სახდელის დაკისრების აკრძალვა;
  • სამართალში მოქმედებს პრინციპი „ne bis in idem“ რომელიც ფუნდამენტური პრინციპია არამარტო სისხლის სამართლის არამედ ასევე ადმინისტრაციული სამართლისაც და ყოველი იმ სამართლისათვის სადაც მიმდინარეობს პირის მიმართ ან პირი აწარმოებს სასამართლო დავას. აღნიშნული პრინციპი ნიშნავს მარტივ რამეს „აკრძალულია ერთი და იმავე დანაშაულისათვის ერთი და იმავე პირის ორჯერ გასამართლება და დასჯა“ კონსტიტუციის ახალი რედაქციით აღნიშნული უფლება არამარტო მოექცა სისხლის სამართლებრივ არამედ სხვა დარგებსაც მათ შორის ადმინიტრაციულ სახდელის დადების დროს, ამასთანავე საგულისხმოა ისიც, რომ იგივე პრინციპი პირდაპირი და უშუალოდ მოქმედი პრინციპია საერთაშორისო სამართლისათვის. 
  • თუმცაღა დღევანდელი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი ამ პრინციპებს უგულვეყოფს და დღესაც კი ჩვენი სახელმწიფო თავისივე მიღებული კანონებით იტოვებს უფლებას რომ ერთი და იგივე ქმედებისათვის როგორც დამაპატიმროს ასევე ჯარიმა დამაკისროს ასევე ჩამომართვას საგანი და დამაჯარიმოს, აღნიშნულიდან გამომდინარე ის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი რაც დღევანდელ დღეს მოქმედებს საქართველოში არღვევს ადამინის უფლებებს ასეთი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა კოდექსის ასეთი სახით არსებობა მიუღებელია თვითონ საქართველოს კონსტიტუციისათვის, თუმცაღა ამას როცა პოლიტიკური ნება სჭირდება სწორედ ამიტომაც როგორც სამართლებრივი სახელმწიფო ისე ვერ ვითარდებით;
  • ადვოკატი გურამ კონტუაძე, სრული იურიდიული და საადვოკატო მომსახურება
    საქართველოს მთელ ტერიტორაზე tel/vibe/WhatsApp:+995591976764;
    mail:guram.kontuadze@gmail.com; facebook; პრეცედენტებს ვქმნით ჩვენ!
Powered by Flesh. ყველა უფლება დაცულია. მასალის კოპირება მკაცრად აკრძალულია.
დახურვა